پیوند: # اربعین

واژه «زیارت» از ریشه «زَور» به معناى میل كردن به چیزى و روى گردانى از چیزى دیگر است. از این رو، دیدارهایى كه داراى این ویژگى باشند، زیارت نامیده مى‌شوند و و دارای سه رکن است که عبارتند از ۱) زائر: عبارت است کسی که میل و گرایش به کسی یا چیزی دارد، ۲) مزور: شخص یا چیزی که میل و گرایش زائر به سوی او است و ۳) صفت باطنی گرایش و میل که با تکریم و تعظیم زائر همراه است. هر گاه یکی از این سه رکن مختل شود یا به معنای واقعی و حقیقی تحقق نیابد، زیارت صحیح واقع نمی‌شود. شیخ الرئیس ابن سینا می‌گوید: «زائر که با وجود مادی و روحی خویش به سوی مزور می‌رود از نفس مزور استمداد می‌طلبد تا خیری را تحصیل یا زیانی را دفع کند. نفس مزور نیز به جهت جدا شدن از عالم ماده و مشابهتی که با عقول مجرد یافته است، منشأ اثر فراوان و کامل‌تری خواهد بود. و چون زائر با جسم و جان سراغ مزور رفته است هم بهره‌های مادی می‌برد و هم فواید روحی» اما در باب زیارت معصومین(ع) می‌توان گفت که در حقیقت، زیارت، حضور عارفانه عاشق در دیار معشوق، اعلام وفاداری صادقانه مرید است به مراد و سفری مشتاقانه، آگاهانه و عاشقانه است که از سرای دل آغاز می‌شود، از راه دل عبور می‌کند و سرانجام نیز در منزل دل به مقصد و مقصود می‌رسد. در منابع روایی تأکید فراوانی بر زیارت امامان معصوم(ع) به‌ویژه زیارت امام حسین(ع) شده و افرادی که بدون عذر به زیارت نروند مورد نکوهش قرار گرفته‌اند. بنابر آنچه در کتاب‌های تاریخی آمده است زیارت امام حسین(ع) و یارانش در سال‌های اولیه چنان شورانگیز و انقلاب‌آفرین بود و اثری آشکار در معرفی مظالم و اعمال کفرآمیز امویان داشت، که دستگاه حاکم چاره‌ای جز این ندید که از هجوم زائران به حائر حسینی جلوگیری کند. اما عشق حسینی که در دل مؤمنان نهفته بود و تشویق امام باقر(ع) و امام صادق(ع) به زیارت آن حضرت چنان بود که شیعیان در پوشش تاریکی شب به زیارت می‌رفتند و گاه بعضی هم گرفتار می‌شدند و به شدیدترین شکلی مجازات می‌شدند. این جنبه سیاسی ـ انقلابی زیارت سیدالشهدا(ع)، در دوران عباسیان نیز وجود داشت، زیرا آن ستمگران حیله‌گر پس از تحکیم پایه‌های حکومت خویش دستور تخریب و محو آثار مرقد مطهر حسینی را صادر کردند؛ چنان‌که نوشته‌اند : «اول کسی که از بنی‌عباس این بدعت را وضع کرد، منصور دوانیقی بود. وی در رأس ستون متجاوزان به حائر و قبر مطهر قرار گرفته است. رفتار منصور سرمشقی برای خلفای بعدی شد، و هارون الرشید و متوکل از او پیروی کردند. ظلم منصور و پرده‌دری او به جایی رسید که علمای دین سخت به معارضه با او پرداختند و دو تن از رؤسای مذاهب چهارگانه معاصر او که ابوحنیفه و مالک بن انس باشند، برای مردم مدینه فتوا دادند که بیعتی را که منصور برای خویش گرفته است، مطابق با شرع نیست…». با همه این ستم‌ها، بازداشت‌ها و خشونت‌ها که تا پایان حکومت صدام، دیکتاتور عراق نیز ادامه داشت، انبوه زائران مشتاق سیدالشهدا(ع) روانه زیارت حرم مطهر خامس آل عبا می‌شدند، به‌طوری که این رشته معنوی( زیارت) که پیوند امام با مأمومین را برقرار می‌داشت، هیچ‌گاه گسسته نشد و پیام‌آور شورها و شوق‌ها، تولاها و تبراها، حق‌جویی‌ها و کفرستیزی‌ها بود. بنابراین می‌توان دریافت زیارت امام حسین(ع) در تمام ایام سال و هر زمان که انسان توانایی داشته باشد مطلوب است؛ به‌طوری که در کامل‌الزیارات از قول مبارک امام صادق(ع) آمده است: «سزاوار است که شخص توانگر سالی دو مرتبه و انسان تهیدست سالی یک بار به زیارت امام حسین(ع) برود». اما در باب برخی اوقات و زمان‌ها، فضیلت بیشتری ذکر شده است که می‌توان به شب و روز جمعه، شب و روز عرفه، شب و روز عید قربان، شب و روز عید فطر، اول و نیمه ماه رجب، نیمه شعبان، روز اول و نیمه و آخر ماه رمضان، و شب‌های قدر به‌ویژه شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان و شب و روز عاشورا و روز اربعین اشاره کرد. بركات زیارت سیدالشهدا(ع) به حدى است كه نه تنها اهل زمین، بلكه آسمانیان و فرشتگان مقرب الهى و ارواح پاك پیامبران و صدیقان، پیوسته به زیارت او مى‌آیند و از بركات مزارش بهره مى‌برند و مطابق روایاتی که از معصومین(ع) به ما رسیده است یکی از برترین و پرفضیلت‌ترین اعمال، زیارت امام حسین(ع) در کربلاست. و اما زیارت اربعین در کتاب تهذیب و مصباح از قول مبارک امام حسن عسکری(ع) آمده است که علامت‌های مؤمن پنج چیز است: «۵۱ رکعت نماز گزاردن و زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین و انگشتر در دست راست کردن و پیشانی را به هنگام سجده بر خاک گذاردن و بسم‌الله الرحمن الرحیم را بلند گفتن». با عنایت به حدیث فوق می‌توان بر اهمیت زیارت اربعین که از علائم مؤمن شمرده شده است تأکید موکد کرد. چرا زیارت با پای پیاده پیاده‌روی و زیارت حرم مطهر امام حسین(ع) در روز اربعین ریشه تاریخی دارد، چراکه جابر بن عبدالله انصاری و عطیه عوفی در سال ۱۲۸۱ قمری با پای پیاده از مدینه حرکت کردند و در صبح اولین اربعینی که از شهادت حضرت سیدالشهدا(ع) می‌گذشت، به کربلا رسیدند. شیخ مرتضی انصاری از جمله احیاکنندگان این سنت بوده و خودش نیز پیاده از نجف به کربلا می‌رفت، میرزا حسین نوری این پیاده‌روی را هر سال داشته، سیدمحمد مهدی بحرالعلوم در دسته پیاده‌روی عزای شهر طوریج حضوری پر رنگ داشت، شیخ جعفر کاشف الغطا به این پیاده‌روی پایبند بوده و آیت‌الله مرعشی نجفی ۲۰ مرتبه پیاده به کربلا مشرف شد. در سال‌های اخیر شیعیان زیادی علاوه بر اربعین، در نیمه شعبان هم با پای پیاده به زیارت امام حسین(ع) می‌روند. امام صادق(ع) در این رابطه می‌فرمایند: «مَن أتى قَبرَ الحُسَینِ(ع) ماشِیا کَتَبَ اللّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطوَهٍ ألفَ حَسَنَهٍ، ومَحا عَنهُ ألفَ سَیِّئَهٍ، ورَفَعَ لَهُ ألفَ دَرَجَهٍ» (کامل الزیارات: ص ۲۵۵ ح ۳۸۱ و ص ۳۹۲ ح ۶۳۶)؛ «هر کس پیاده به نزد قبر حسین(ع) برود، خداوند، براى هر قدمش هزار حَسَنه مى‌نویسد و هزار زشتکارى را از او مى‌زداید و او را هزار درجه، بالا مى‌برد». ششمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت در جای دیگری فرموده‌اند: «مَن أتى قَبرَ الحُسَینِ(ع) ماشِیا کَتَبَ اللّهُ لَهُ بِکُلِّ قَدَمٍ یَرفَعُها ویَضَعُها عِتقَ رَقَبَهٍ مِن وُلدِ إسماعیلَ» (کامل الزیارات: ص ۲۵۷ ح ۳۸۶)؛ «هر کس پیاده نزد قبر حسین(ع) برود، خداوند، در برابر هر گامى که بر مى‌دارد و مى‌گذارد، برایش [پاداش] آزاد کردن یک بنده از فرزندان اسماعیل(ع) را مى‌نویسد». در دو حدیثی که در ادامه مطالعه خواهید کرد نیز امام صادق(ع) آثار و برکات زیارت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) با پای پیاده را اشاره کرده‌اند. «مَن خَرَجَ مِن مَنزِلِهِ یُریدُ زِیارَهَ الحُسَینِ بنِ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیهماالسلام، إن کانَ ماشِیا کَتَبَ اللّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطوَهٍ حَسَنَهً، وحَطَّ بِها عَنهُ سَیِّئَهً، حَتّى إذا صارَ بِالحائِرِ کَتَبَهُ اللّهُ مِنَ المُفلِحینَ، وإذا قَضى مَناسِکَهُ کَتَبَهُ اللّهُ مِنَ الفائِزینَ، حَتّى إذا أرادَ الانصِرافَ أتاهُ مَلَکٌ، فَقالَ لَهُ: أنَا رَسولُ اللّهِ، رَبُّکُ یُقرِئُکَ السَّلامَ، ویَقولُ لَکَ: استَأنِفِ العَمَلَ، فَقَد غُفِرَ لَکَ ما مَضى». (تهذیب الأحکام: ج ۶ ص ۴۳ ح ۸۹، ثواب الأعمال: ص ۱۱۶ ح ۳۱، المزار للمفید: ص ۳۰ ح ۱)؛ «هر کس از خانه‌اش به قصد زیارت حسین بن على بن ابى طالب(ع) بیرون آید، اگر پیاده باشد، خداوند، براى هر گامش حسنه‌اى را مى‌نویسد و زشتکارى اى را از او مى‌زداید، و چون به حرم حسین(ع) رسید، خداوند او را جزو رستگاران مى‌نویسد، و چون زیارتش را به پایان برد، خداوند، او را از رهایى یافتگان مى‌نویسد و چون بخواهد باز گردد، فرشته‌اى نزد او مى‌آید و به او مى‌گوید: من، پیام‌آور خدایم. خداوند، به تو سلام مى‌رساند و مى‌فرماید عمل، از سر گیر که گذشته‌ات آمرزیده شد». امام صادق(ع) به شخصی به نام علی چنین فرمودند: «یا عَلِیُّ، زُرِ الحُسَینَ(ع) ولا تَدَعهُ. قالَ: قُلتُ: ما لِمَن أتاهُ مِنَ الثَّوابِ؟ قالَ: مَن أتاهُ ماشِیا کَتَبَ اللّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطوَهٍ حَسَنَهً، ومَحا عَنهُ سَیِّئَهً، ورَفَعَ لَهُ دَرَجَهً، فَإِذا أتاهُ وَکَّلَ اللّهُ بِهِ مَلَکَینِ یَکتُبانِ ما خَرَجَ مِن فیهِ مِن خَیرٍ، ولا یَکتُبانِ ما یَخرُجُ مِن فیهِ مِن شَرٍّ ولا غَیرِ ذلِکَ، فَإِذَا انصَرَفَ وَدَّعوهُ، وقالوا: یا وَلِیَّ اللّهِ! مَغفورا لَکَ، أنتَ مِن حِزبِ اللّهِ وحِزبِ رَسولِهِ وحِزبِ أهلِ بَیتِ رَسولِهِ، وَاللّهِ، لا تَرَى النّارَ بِعَینِکَ أبَدا، ولا تَراکَ ولا تَطعَمُکَ أبَدا.» (کامل الزیارات: ص ۲۵۵ ح ۳۸۳)؛ »اى على! حسین(ع) را زیارت کن و آن را وا مگذار. گفتم: پاداش کسى که به زیارتش مى رود، چیست؟ فرمودند: هر کس پیاده به آن جا برود، خداوند، در برابر هر گامش، حَسَنه‌اى برایش ثبت مى‌کند و گناهى را از او مى‌زداید و درجه‌اى او را بالا مى‌برد، و چون به قبر مى‌رسد، خداوند، دو فرشته بر او مى‌گمارد که هر چه خیر از دهانش بیرون آید، مى‌نویسند و هر چه شر و غیر آن [مانند لغو و بیهوده‌گویى] بیرون آید، نادیده مى‌گیرند، و چون باز گردد، با او وداع مى‌کنند و به او مى‌گویند: اى دوست خدا! آمرزیده‌اى. تو، جزو حزب خدا، حزب پیامبر خدا و حزب خاندان پیامبرش هستى. به خدا سوگند، هرگز، آتش را با چشمانت نخواهى دید و آن نیز تو را نخواهد دید و به [سوزاندن] تو، طمع نخواهد داشت». اهمیت پاسداشت و بزرگداشت روز اربعین حسینی در کلام علمای اسلام نیز کاملا مشهود است به‌طوری‌که مرحوم آیت‌الله‌العظمی بهجت(ره) فرمود: «امام زمان(عج) پس از ظهور، خود را به واسطه امام حسین(ع) به همه عالم معرفی می‌کند، بنابراین در آن زمان باید همه مردم عالم، حسین(ع) را شناخته باشند و پیاده‌روی اربعین بهترین فرصت برای این کار است». رهبر معظم انقلاب نیز فرموده‌اند: «شروع جاذبه مغناطیسی حسینی در روز اربعین است، جابربن عبدالله را از مدینه بلند می‌کند و به کربلا می‌کشند، این‌‌ همان مغناطیسی است که امروز هم با گذشت قرن‌های متمادی در دل من و شما هست». امیدوارم زیارت با معرفت امام حسین(ع) در روز اربعین نصیب همه ما شود. آمین